دکتر محمد حسین ابراهیم زاده

این وضعیت بطور شایعی در دو بیماری دیده میشود که یکی از آنها کندرومالاسی کشکک و دیگری استتئوآرتریت یا ساییدگی مفصل زانو است. در این دو بیماری به علت ناهموار شدن سطوح مفصلی زانو بخصوص سطح مفصلی بین کشکک و کندیل های استخوان ران حرکت مفصل با مشکل مواجه شده و دردناک میشود. این درد بخصوص در زمانی ایجاد میشود که زانو از حالت خم به حالت صاف و کشیده درمیاید. وقتی صاف شدن زانو سریع انجام میشود درد بیشتر است و اگر بیمار سعی کند زانوی خود را آرام باز کند شدت درد کمتر خواهد بود. درد بیمار در هنگام برخاستن از زمین یا از روی صندلی زیاد است ولی بعد از چند قدم شدت درد بتدریج کاهش یافته و از بین میرود. درمان این دردها در غالب موارد با استفاده از روش های غیرجراحی موثر خواهد بود. مهمترین قسمت درمان غیرجراحی این دردها تقویت عضلات ران بخصوص عضله چهارسر ران است. این اقدام با انجام نرمش های طبی صورت میگیرد که یکی از موثرترین آنها انقباض ایزومتریک عضله چهارسر ران است. بر روی زمین نشسته و هر دو پای خود را بکشید. عضلات چهارسر هر دو ران خود را منقبض کنید. این انقباض باید با شدت باشد ولی نه در حدی که موجب افزایش درد زانو گردد. برای انقباض عضلات چهارسر ران میتوان زانو را به کف زمین فشار داد. انقباض به مدت ده ثانیه ادامه یافته و سپس قطع میشود. این حرکت را میتوان دو تا سه بار در روز و هر بار 10-5 مرتبه انجام داد. بتدریج تعداد نرمش ها را به 30-20 مرتبه دو تا سه بار در روز افزایش میدهیم. در صورت ادامه یافتن درد باید به پزشک ارتوپد مراجعه کرد تا زانو را مورد بررسی دقیقتری قرار دهد.

چرخش شدید زانو در حین دویدن یا ایستادن ناگهانی میتواند موجب پاره شدن رباط صلیبی و یا مینیسک زانو شود. پارگی در این بافت ها میتواند موجب بروز درد شدید و ناگهانی در زانو شده بطوریکه فرد را ادامه فعالیت ورزشی بازدارد. درد رباط صلیبی پاره شده در داخل زانو احساس میشود. درد مینیسک میتواند در طرف داخل و یا خارج رانو باشد ولی چون بیشتر، مینیسک داخلی پاره میشود درد بیشتر در سطح داخلی زانو احساس میگردد.

در درمان پارگی های حاد رباط صلیبی میتوان از گچ گیری استفاده کرد. پس از یک تا یک و نیم ماه گچ گیری و بیحرکتی مفصل زانو، برای مدتی حرکات نرمشی طبی به توسط بیمار انجام میشود تا دامنه حرکتی مفصل را به وضعیت طبیعی برگرداند. در این زمان میتوان تصمیم گرفت که آیا بیمار نیاز به درمان جراحی برای بازسازی زانو دارد یا خیر. درمان پارگی حاد مینیسک را هم میتوان در ابتدا با استفاده از گچ گیری و بیحرکتی مفصل زانو انجام داد. البته در افراد جوان و فعال ممکن است بتوان بعضی پارگی های حاد مینیسک را بصورت حاد جراحی و ترمیم کرد. تشخیص آسیب های مینیسک و رباط صلیبی و یا رباط جانبی وقتی بصورت حاد ایجاد شده است ممکن است کمی مشکل باشد. ممکن است دو و یا چند آسیب با هم وجود داشته باشند. پزشک با دقت به گفته های بیمار و سپس معاینه دقیق زانوی او میتواند شواهدی را بدست آورد که وی را به تشخیص درست کمک کند. استفاده از وسایل تصویربرداری هم میتواند به تشخیص صحیح کمک کند. پس از یک تشخیص درست میتوان درمان مناسب را برای بیمار انجام داد.

بطور خلاصه میتوان گفت درمان آسیب های مینیسک و یا رباط های زانو را هم میتوان با بیحرکتی زانو به توسط گچ گیری و هم با عمل جراحی انجام داد. نوع درمان بر حسب متغیرهای گوناگونی تفاوت میکند و پزشک معالج بر اساس آنها بهترین درمان را برای بیمارش انتخاب میکند.

وقتی دررفتگی شانه تکرار میشود به آن دررفتگی مکرر میگویند و دررفتگی مکرر نیاز به درمان جراحی دارد. با هر بار دررفتن شانه بافت های اطراف آن از جمله لابروم و غضروف مفصل آسیب میبینند. وقتی این دررفتگی خیلی تکرار شود سر استخوان بازو آسیب دیده و عوارض غیر قابل برگشتی بجای میگذارد. پس قبل از اینکه وضعیت شانه به این حد برسد باید آن را درمان کرد.

وقتی شانه برای بار اول در میرود باید به درستی درمان شود. درمان نادرست موجب التیام ناقص کپسول مفصلی شده و این مشکل موجب میشود شانه پایداری خود را از دست بدهد. مفصل شانه مانند مفصل ران پایداری ذاتی ندارد. حفره گلنوئید که سر استخوان بازو در آن قرار گرفته و مفصل شانه را ایجاد میکند بسیار کم عمق است. حفره گلنوئید مانند استابولوم گود نیست و بنابراین میتوان گفت سر استخوان بازو به عوض اینکه در درون حفره گلنوئید قرار گیرد فقط بر روی آن نشسته است.

این وضعیت موجب میشود تا پایداری مفصل شانه بیشتر بر اثر کپسول مفصلی و رباط ها و عضلات اطراف آن تامین شود. در صورتیکه کپسول مفصل بعد از دررفتگی اولیه درست التیام نیابد حالت شلی و ضعف به خود گرفته و نمیتواند سر استخوان بازو را در درون خود نگه دارد. آسیب لابروم که در اطراف حفره گلنوئید قرار گرفته هم موجب ناپایدار شدن مفصل و تکرار دررفتگی میشود.

با عمل جراحی میتوان کپسول مفصلی و لابروم را محکم تر کرده بطوریکه دررفتگی تکرار نشود.

آسیب های روتاتور کاف و ایمپینجمنت شانه را میتوان هم با روش های غیر جراحی و هم جراحی درمان کرد. آسیب های روتاتور کاف در حدود نیمی از موارد به درمان های غیر جراحی پاسخ درمانی مناسب میدهد. این پاسخ درمانی معمولا بصورت کاهش درد و محدودیت حرکتی است ولی این درمان بر روی قدرت شانه تاثیر خاصی ندارد. در مواردی که آسیب روتاتور کاف وسیع بوده و یا بطور ناگهانی ایجاد شده و درد زیادی داشته باشد و یا در دست غالب فرد جوانی ایجاد شود درمان جراحی معمولا نتایج بهتری بدنبال خواهد داشت.

در سندروم ایمپینجمنت شانه علامت عمده بیمار درد است و میتوان این درد را با استفاده از روش های درمان غیر جراحی مانند استراحت، انجام نرمش های کششی و استفاده از داروهای ضد التهابی کاهش داد. در صورت عدم پاسخ درمانی مناسب میتوان از عمل جراحی آرتروسکوپی برای درمان درد این بیماران استفاده کرد.

درمان محدودیت حرکتی شانه ایکه دردی در آن وجود ندارد بیشتر با انجام جرکات کششی شانه است. با انجام نرمش های طبی خاص این کار میتوان دامنه حرکتی شانه را بتدریج افزایش داد. این حرکات را میتوان تحت نظر پزشک معالج و یا فیزیوتراپ انجام داد. ذکر این نکته صروری است که وظیفه فیزیوتراپ در اینجا انجام و آموزش انجام حرکات کششی شانه است. در صورتیکه بجای این حرکات بیمار در فیزیوتراپی صرفا به دستگاه هایی متصل شود که هذف عمده آنها تسکین درد است دهها جلسه فیزیوتراپی هم کارساز نخواهد بود.

احساس جابجایی در مفصل آرنج به علت جابجا شدن عناصر آناتومیک داخل یا اطراف مفصل ایجاد میشود. این احساس میتواند بر اثر جابجا شدن عصب اولنار در پشت مفصل و یا جابجا شدن تاندون عضله سه سر و یا وجود یک استخوان اضافه سرگردان در درون مفصل آرنج ایجاد شود.

عصب اولنار در پشت آرنج در کنار زائده اپی کندیل داخلی قرار گرفته است. در این محل عصب در درون ناودانی استخوانی قرار گرفته که مانع از جابجایی آن میشود. گاهی اوقات عصب در درون این ناودان به طرفین حرکت میکند و این حرکت میتواند بصورت جابجا شدن چیزی در مفصل آرنج از طرف بیمار تفسیر شود.

تاندون عضله سه سر در پشت آرنج از روی بورس اولکرانون عبور کرده و به زائده اولکرانون میچسبد. حرکت این تاندون به طرفین میتواند موجب بروز احساس جابجا شدن در مفصل شود. گاهی اوقات بنابه عللی تکه ای از استخوان مفصل آرنج کنده شده و در درون مفصل میفتد. این استخوان کوچک که اتصال خود را از دست داده آزادانه در درون مفصل حرکت میکند. گیر کردن این استخوان آزاد بین سطوح استخوانی و سپس جابجا شدن آن میتواند موجب احساس جابجا شدن چیزی را در درون مفصل آرنج برای بیمار ایجاد کند.

برای تشخیص علت اصلی این مشکل باید به متخصص ارتوپدی مراجعه کرد. وی با معاینه مفصل آرنج و بررسی های تصویربرداری از آن میتواند علت را مشخص کرده و سپس درمان مناسب را انجام دهد.