علائم پوکی استخوان و عوامل موثر بر آن

پوکی استخوان، یک بیماری است که در آن استخوان‌ها ضعیف و شکننده می‌شوند. این بیماری می‌تواند منجر به شکستگی‌های استخوانی شود. پوکی استخوان یک مشکل جدی است که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. در ادامه این مقاله از وبسایت دکتر ابراهیم زاده جراح شانه و جراح زانو به بررسی علائم شایع این عارضه و راه های پیشگیری و درمان آن می پردازیم.

پوکی استخوان چیست؟

پوکی استخوان زمانی رخ می‌دهد که استخوان‌ها به اندازه کافی قوی نیستند. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که بدن استخوان‌های قدیمی را سریع‌تر از ساختن استخوان‌های جدید از دست می‌دهد. در نتیجه، استخوان‌ها ضعیف و شکننده می‌شوند.

چرا پوکی استخوان مهم است؟

پوکی استخوان یک بیماری جدی است که می‌تواند منجر به عواقب جدی شود. یکی از عواقب مهم پوکی استخوان، شکستگی‌های استخوانی است. شکستگی‌های استخوانی می‌توانند دردناک و ناتوان‌کننده باشند. در موارد شدید، شکستگی‌های استخوانی می‌توانند حتی منجر به مرگ شوند.

علائم پوکی استخوان

پوکی استخوان اغلب بدون علائم است تا زمانی که شکستگی استخوانی رخ دهد. با این حال، برخی از افراد ممکن است علائم اولیه پوکی استخوان را تجربه کنند.

علائم شایع پوکی استخوان چیست؟

• درد پشت یا گردن
• کوتاه شدن قد به مرور زمان
• شکستگی‌های آسان استخوان
• تغییر وضعیت بدن و خم شدن به جلو

علائم پوکی استخوان در زنان

پوکی استخوان بیشتر در زنان رخ می‌دهد. زنان پس از یائسگی در معرض خطر بیشتری برای پوکی استخوان هستند. این به دلیل کاهش سطح هورمون استروژن است. پوکی استخوان یک بیماری خاموش است که اغلب تا زمانی که شکستگی رخ ندهد، علائم مشخصی ندارد. با این حال، برخی از علائم هشداردهنده ممکن است در مراحل اولیه یا پیشرفته‌تر بیماری ظاهر شوند.

علائم اولیه و خفیف

• کاهش قد: یکی از اولین نشانه‌های پوکی استخوان، کاهش تدریجی قد است که ممکن است متوجه آن نشوید.
• درد پشت یا گردن: درد مداوم یا شدید در ناحیه کمر یا گردن می‌تواند نشانه‌ای از شکستگی‌های کوچک مهره‌ها باشد که در اثر پوکی استخوان ایجاد می‌شود.
• خستگی زودرس: افراد مبتلا به پوکی استخوان ممکن است احساس خستگی مفرط و ضعف عضلانی کنند.
• کاهش چابکی و تعادل: کاهش چابکی و تعادل می‌تواند خطر زمین خوردن و شکستگی را افزایش دهد.

علائم پیشرفته‌تر

• شکستگی‌های استخوانی: شکستگی‌های استخوانی، به ویژه در مچ دست، لگن و مهره‌ها، یکی از بارزترین علائم پوکی استخوان است. این شکستگی‌ها ممکن است در اثر ضربه‌های جزئی یا حتی بدون هیچ دلیل مشخصی رخ دهند.
• تغییر شکل ستون فقرات: پوکی استخوان می‌تواند باعث تغییر شکل ستون فقرات شود که به آن قوز یا کیفوز می‌گویند. این تغییر شکل می‌تواند بر ظاهر و عملکرد فرد تأثیر بگذارد.
• درد مفاصل: درد مفاصل، به ویژه در مفاصل وزن‌دار مانند زانو و لگن، ممکن است در افراد مبتلا به پوکی استخوان مشاهده شود.

مهم است بدانید

• عدم وجود علائم در بسیاری از موارد: بسیاری از افراد مبتلا به پوکی استخوان هیچ علامتی ندارند تا زمانی که شکستگی رخ دهد.
• تفاوت علائم در افراد مختلف: شدت و نوع علائم پوکی استخوان در افراد مختلف متفاوت است و به عوامل مختلفی مانند شدت بیماری، سن و سایر شرایط پزشکی بستگی دارد.
• تشخیص زودهنگام اهمیت دارد: تشخیص زودهنگام پوکی استخوان و شروع درمان می‌تواند از پیشرفت بیماری و بروز شکستگی‌های جدی جلوگیری کند.

اگر نگران هستید که ممکن است به پوکی استخوان مبتلا باشید، حتما به پزشک مراجعه کنید. پزشک با انجام آزمایشات لازم مانند تست تراکم استخوان می‌تواند تشخیص دقیق را انجام دهد و درمان مناسب را تجویز کند.

عوامل خطر پوکی استخوان:

• سن: خطر پوکی استخوان با افزایش سن افزایش می‌یابد.
• جنس: زنان به ویژه پس از یائسگی در معرض خطر بیشتری هستند.
• ژنتیک: داشتن سابقه خانوادگی پوکی استخوان خطر ابتلا را افزایش می‌دهد.
• سبک زندگی: سیگار کشیدن، مصرف بیش از حد الکل، کمبود ویتامین D و کلسیم، و عدم فعالیت بدنی از عوامل خطر هستند.
• برخی بیماری‌ها: بیماری‌های خاصی مانند آرتریت روماتوئید، بیماری سلیاک و پرکاری تیروئید می‌توانند خطر پوکی استخوان را افزایش دهند.

برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان، پزشک ممکن است موارد زیر را توصیه کند:

• تغذیه مناسب: مصرف غذاهای غنی از کلسیم و ویتامین D
• ورزش منظم: به ویژه ورزش‌هایی که وزن بدن را تحمل می‌کنند
• دارو درمانی: برای افزایش تراکم استخوان و کاهش خطر شکستگی
• تغییر سبک زندگی: ترک سیگار، کاهش مصرف الکل

عوامل موثر بر پوکی استخوان

چندین عامل می‌توانند خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش دهند.

عوامل خطر ژنتیکی

اگر سابقه خانوادگی پوکی استخوان دارید، احتمال ابتلا به این بیماری در شما بیشتر است.

عوامل خطر سبک زندگی

برخی از عوامل سبک زندگی می‌توانند خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش دهند، از جمله:

• سیگار کشیدن
• مصرف بیش از حد الکل
• کمبود ویتامین D
• کمبود کلسیم
• عدم فعالیت بدنی

عوامل خطر پزشکی

برخی از بیماری‌ها و داروها می‌توانند خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش دهند، از جمله:

• آرتریت روماتوئید
• بیماری سلیاک
• هیپرتیروئیدیسم
• داروهای کورتیکواستروئید

تشخیص پوکی استخوان

اگر پزشک مشکوک به پوکی استخوان باشد، ممکن است تست تراکم استخوان را توصیه کند. این آزمایش میزان تراکم استخوان‌های شما را اندازه‌گیری می‌کند.

تست تراکم استخوان

تست تراکم استخوان یک آزمایش بدون درد است که در مطب پزشک انجام می‌شود. برای این آزمایش، یک دستگاه مخصوص اسکن استخوان‌های شما را انجام می‌دهد. نتایج آزمایش تراکم استخوان به پزشک کمک می‌کند تا تشخیص دهد که آیا شما پوکی استخوان دارید یا خیر.

تست تراکم استخوان چگونه انجام می‌شود؟

تست تراکم استخوان یا دانسیتومتری استخوان آزمایشی است که برای اندازه‌گیری تراکم مواد معدنی در استخوان‌ها و تشخیص پوکی استخوان به کار می‌رود. این آزمایش بدون درد بوده و معمولاً در مطب پزشک یا کلینیک‌های تخصصی انجام می‌شود.

انواع تست تراکم استخوان:

• DXA (Dual-energy X-ray absorptiometry): این رایج‌ترین نوع تست تراکم استخوان است که از اشعه ایکس با انرژی‌های مختلف برای اندازه‌گیری تراکم استخوان در نواحی مختلف بدن مانند ستون فقرات، لگن و مچ دست استفاده می‌کند. DXA دقیق‌ترین و ایمن‌ترین روش برای اندازه‌گیری تراکم استخوان است.
• QCT (Quantitative Computed Tomography): این روش از توموگرافی کامپیوتری برای ایجاد تصاویر سه‌بعدی از استخوان استفاده می‌کند و می‌تواند تراکم استخوان را در نواحی کوچک‌تر و با جزئیات بیشتری اندازه‌گیری کند.
• SBT (Single Photon Absorptiometry): این روش قدیمی‌تر است و کمتر از DXA استفاده می‌شود.

مراحل انجام تست تراکم استخوان با روش DXA:

1. آماده‌سازی: قبل از انجام آزمایش، پزشک به شما خواهد گفت که چه زمانی باید آخرین وعده غذایی خود را بخورید و چه داروهایی را باید قطع کنید.
2. قرارگیری روی دستگاه: شما روی یک میز مخصوص دراز می‌کشید و دستگاه DXA به آرامی روی بدن شما حرکت می‌کند.
3. اسکن: دستگاه DXA اشعه ایکس با انرژی‌های مختلف را به استخوان‌های شما تابش می‌دهد و کامپیوتر میزان جذب این اشعه‌ها را اندازه‌گیری می‌کند.
4. تفسیر نتایج: پزشک نتایج آزمایش را بررسی کرده و تراکم استخوان شما را با میانگین افراد سالم در سن و جنس شما مقایسه می‌کند.

چه کسانی باید تست تراکم استخوان انجام دهند؟

• زنان یائسه
• مردان بالای 65 سال
• افرادی که داروهای کورتیکواستروئید مصرف می‌کنند
• افرادی که سابقه شکستگی بدون دلیل مشخص دارند
• افرادی که دچار بیماری‌های خاصی مانند آرتریت روماتوئید، بیماری سلیاک یا پرکاری تیروئید هستند
• افرادی که سابقه خانوادگی پوکی استخوان دارند

چه عوارضی دارد؟

تست تراکم استخوان با روش DXA بسیار ایمن بوده و عوارض جانبی جدی ندارد. میزان تابش اشعه ایکس در این آزمایش بسیار کم است و برای بدن خطرناک نیست.

اهمیت تست تراکم استخوان

تست تراکم استخوان به پزشک کمک می‌کند تا پوکی استخوان را در مراحل اولیه تشخیص دهد و درمان مناسب را آغاز کند. تشخیص زودهنگام پوکی استخوان می‌تواند از بروز شکستگی‌های جدی جلوگیری کند و کیفیت زندگی را بهبود بخشد.

سایر آزمایشات تشخیصی

در برخی موارد، پزشک ممکن است آزمایشات دیگری را برای تشخیص پوکی استخوان توصیه کند، از جمله:

• آزمایش خون برای بررسی سطح ویتامین D و کلسیم
• آزمایش ادرار برای بررسی میزان پروتئین در ادرار

درمان پوکی استخوان

اگر به پوکی استخوان مبتلا هستید، پزشک ممکن است درمان را توصیه کند.

دارو درمانی

داروهای مختلفی برای درمان پوکی استخوان وجود دارد. برخی از این داروها به افزایش تراکم استخوان کمک می‌کنند، در حالی که برخی دیگر به کاهش خطر شکستگی‌های استخوانی کمک می‌کنند.

تغییر سبک زندگی

تغییر سبک زندگی می‌تواند به مدیریت پوکی استخوان کمک کند. این تغییرات ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• ورزش منظم
• ترک سیگار
• محدود کردن مصرف الکل
• افزایش مصرف کلسیم و ویتامین D

تغذیه برای درمان پوکی استخوان

تغذیه مناسب برای درمان پوکی استخوان بسیار مهم است.

غذاهای مفید برای استخوان ها

• لبنیات
• ماهی
• سبزیجات برگ سبز
• آجیل
• دانه‌ها

غذاهای مضر برای استخوان ها

• نوشابه‌های گازدار
• غذاهای فرآوری شده
• نمک بیش از حد

روش‌های پیشگیری از پوکی استخوان

پوکی استخوان یک بیماری خاموش است که می‌تواند منجر به شکستگی‌های دردناک شود. خوشبختانه، با رعایت برخی نکات می‌توان از ابتلا به این بیماری پیشگیری کرد یا روند پیشرفت آن را کند کرد.

تغذیه مناسب

• کلسیم: کلسیم عنصر اصلی تشکیل‌دهنده استخوان‌ها است. منابع غنی از کلسیم عبارتند از: شیر و محصولات لبنی، سبزیجات برگ سبز تیره (مانند اسفناج و کلم پیچ)، ماهی‌های کوچک با استخوان (مانند ساردین)، بادام و دانه کنجد.
• ویتامین D: این ویتامین به بدن کمک می‌کند تا کلسیم را جذب کند. منابع طبیعی ویتامین D عبارتند از نور خورشید، ماهی‌های چرب (مانند سالمون و قزل‌آلا)، زرده تخم‌مرغ و برخی از قارچ‌ها.
• پروتئین: پروتئین برای ساخت و ترمیم بافت‌های بدن، از جمله استخوان‌ها، ضروری است. منابع خوب پروتئین عبارتند از گوشت، مرغ، ماهی، تخم‌مرغ، لبنیات و حبوبات.

ورزش منظم

• ورزش‌های تحمل وزن: ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی، دویدن، وزنه‌برداری و تمرینات با مقاومت به تقویت استخوان‌ها کمک می‌کنند.
• ورزش‌های تعادلی: این ورزش‌ها به بهبود تعادل و کاهش خطر زمین خوردن کمک می‌کنند که یکی از عوامل اصلی شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان است.

ترک سیگار

سیگار کشیدن یکی از عوامل خطر مهم برای پوکی استخوان است. نیکوتین موجود در سیگار بر توانایی بدن برای جذب کلسیم تأثیر منفی می‌گذارد.

کاهش مصرف الکل

مصرف بیش از حد الکل می‌تواند به استخوان‌ها آسیب برساند و خطر شکستگی را افزایش دهد.

کنترل وزن

چاقی و اضافه وزن می‌توانند به استخوان‌ها فشار وارد کرده و خطر پوکی استخوان را افزایش دهند.

مصرف مکمل‌ها

در برخی موارد، پزشک ممکن است مصرف مکمل‌های کلسیم و ویتامین D را توصیه کند، به خصوص برای افرادی که از طریق رژیم غذایی نمی‌توانند به اندازه کافی از این مواد مغذی دریافت کنند.

مراجعه منظم به پزشک

مراجعه منظم به پزشک برای بررسی سلامت استخوان‌ها و تشخیص زودهنگام پوکی استخوان بسیار مهم است.

موارد زیر نیز می‌توانند به شما در پیشگیری از پوکی استخوان کمک کنند:

• کاهش مصرف نوشابه‌های گازدار: این نوشیدنی‌ها حاوی اسید فسفریک هستند که می‌تواند کلسیم را از استخوان‌ها خارج کند.
• مراقبت از سلامت کلی بدن: داشتن یک رژیم غذایی سالم، خواب کافی و مدیریت استرس به حفظ سلامت استخوان‌ها کمک می‌کند.
• اجتناب از مصرف بیش از حد نمک: نمک می‌تواند باعث دفع کلسیم از بدن شود.

با رعایت این نکات می‌توانید استخوان‌های سالم و قوی داشته باشید و از عوارض پوکی استخوان پیشگیری کنید.

سوالات متداول

پاسخ به سوالات متداول درباره پوکی استخوان

1. آیا پوکی استخوان قابل درمان است؟

پاسخ کوتاه: تا حدودی. پوکی استخوان را نمی‌توان به طور کامل درمان کرد، اما می‌توان روند پیشرفت آن را کند کرد و از شکستگی‌های بیشتر جلوگیری کرد. با درمان مناسب، می‌توان استحکام استخوان‌ها را افزایش داد و کیفیت زندگی را بهبود بخشید.

2. آیا پوکی استخوان دردناک است؟

پوکی استخوان به خودی خود دردناک نیست، اما عوارض آن مانند شکستگی‌های مهره‌ها می‌تواند باعث درد شدید، تغییر شکل ستون فقرات و کاهش قد شود.

3. چه غذاهایی برای پوکی استخوان مفید هستند؟

غذاهای غنی از کلسیم و ویتامین D برای سلامت استخوان‌ها بسیار مهم هستند. برخی از این غذاها عبارتند از:

• لبنیات: شیر، ماست، پنیر
• ماهی‌های چرب: سالمون، قزل آلا
• سبزیجات برگ سبز: اسفناج، کلم پیچ
• آجیل و دانه‌ها: بادام، کنجد
• غذاهای غنی شده: برخی از غلات و آبمیوه‌ها با کلسیم و ویتامین D غنی شده‌اند.

4. آیا ورزش می‌تواند به پیشگیری از پوکی استخوان کمک کند؟

بله، ورزش منظم به ویژه ورزش‌هایی که وزن بدن را تحمل می‌کنند مانند پیاده‌روی، دویدن و وزنه‌برداری، به تقویت استخوان‌ها کمک می‌کنند و خطر پوکی استخوان را کاهش می‌دهند.

5. چه زمانی باید برای تشخیص پوکی استخوان به پزشک مراجعه کنم؟

اگر در گروه‌های پرخطر پوکی استخوان هستید (مانند زنان یائسه، افراد مسن، افرادی که سابقه خانوادگی پوکی استخوان دارند) یا علائمی مانند درد استخوان، کاهش قد یا شکستگی‌های آسان را تجربه می‌کنید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. پزشک ممکن است تست تراکم استخوان را برای تشخیص قطعی پوکی استخوان تجویز کند.

توجه: این اطلاعات در مورد پوکی استخوان صرفاً جنبه اطلاع‌رسانی دارد و جایگزین مشاوره پزشکی نیست. برای تشخیص و درمان دقیق پوکی استخوان، حتماً به پزشک متخصص مراجعه کنید.

آیا سوال دیگری در مورد پوکی استخوان دارید؟